Die jaar is 2056. Waarheid of fiksie?

Dit is die jaar 2056. Johannes stap stadig deur die vervalle stad, ‘n plek wat eens vol lewe en hoop was, maar nou oorheers word deur verval en vreemdelinge wat deur die strate dwaal. Alles om hom voel onaards, asof die skaduwees wat uit die gebarste geboue lek, ‘n teken is van hoe diep dinge verander het. Hy voel soos ‘n wegloop hond, alleen en honger, die laaste oorblyfsel van ‘n Afrikaner-identiteit wat eens sterk en onaantasbaar gevoel het, maar nou soos ‘n spook van die verlede oor die land hang.

Sy familie is lankal weg. Sy oupa, die laaste pilaar van wysheid en stabiliteit in sy lewe, is reeds dertig jaar gelede, in 2026 oorlede. Johannes het altyd op sy oupa staatgemaak vir raad en stories oor ‘n beter tyd. Sy oupa was ‘n man van statuur, met diep plooie wat sy harde lewe weerspieël het, en ‘n verweerde hoed wat altyd sy grys hare beskut het. Hy het nooit van harde werk of swaarkry weggeskram nie, en sy stem, diep en vol ervaring, het altyd soos ‘n bron van wysheid vir Johannes gevoel. “Ons het ‘n keuse gehad,” het sy oupa dikwels gesê, “maar niemand wou luister nie. Die regering het verander, ons het dit gesien, maar niks is gedoen nie.”

Oomblikke uit die verlede duik gereeld op in Johannes se gedagtes, veral daardie dae toe sy oupa hom foto’s van ‘n beter verlede op sy ou skootrekenaar gewys het. “Toe ek ‘n kind was,” het sy oupa altyd gesê, “het dinge nog baie beter gelyk as nou.” Daardie woorde het Johannes altyd diep laat dink oor hoe anders dinge kon gewees het as mense net destyds ander besluite geneem het. Noudat sy oupa weg is, bevind Johannes hom al vir jare op die straat, gestrand en alleen. Die woorde van sy oupa eggo steeds in sy gedagtes: “Ons mag mos nie hulp van die regering kry nie,” het sy oupa gesê toe hulle die laaste bietjie van hul besittings verloor het. Hierdie verlies het Johannes se wêreld vir altyd verander, en nou stap hy, alleen, deur ‘n stad wat net herinneringe van ‘n beter tyd bevat.

Nou, met sy oupa lankal weg, het Johannes net een oorblywende stukkie van sy verlede oor, sy oupa se dagboek. In daardie boek het sy oupa geskryf oor hoe dinge vroeër was, oor ‘n tyd toe mense nog vryheid van keuse gehad het. Johannes blaai dikwels deur die vergeelde bladsye, verlangend na ‘n wêreld wat kon gewees het, ‘n wêreld waarin sy mense hul eie lot bepaal het. Maar die werklikheid waarin hy nou leef, is ver van daardie drome. Dit is ‘n wêreld waar die ongedane keuses hul toekoms verseël het.

My oupa het altyd met groot trots gepraat oor die dae toe Afrikaans nog lewendig was in elke huis, die taal van gesinne en van warm gesprekke rondom die etenstafel. Hy het met warmte en nostalgie vertel van die wêreld waarin hy grootgeword het, ‘n tyd toe Afrikaans nie net ‘n manier van praat was nie, maar ‘n manier van lewe, ‘n kultuur wat deurdringend was in elke aspek van die samelewing. Daardie tye het vir hom gevoel soos ‘n veilige hawe, ‘n plek waar hulle hul identiteit ten volle kon uitleef.

Wanneer ek nou daaraan dink, is dit vir my amper onmoontlik om myself in so ‘n gemeenskap in te dink. Dis nou al seker tien jaar terug dat ek Afrikaans met enige iemand gepraat het. Die stad waarin ek woon, die vervalle strate wat ek deurstap, is ver verwyder van die wêreld wat my oupa beskryf het. Afrikaans het stil geraak, verdwyn uit die huise en die harte van die mense wat dit eens met soveel trots gepraat het.

Terwyl Johannes verder stap, draai sy gedagtes na sy suster, die enigste oorlewende familielid wat hy nog het. Sy het onlangs aangekondig dat sy oor twee weke met ‘n Khumalo gaan trou, en hoewel Johannes dit verstaan, vul dit sy hart met ‘n mengsel van begrip en swaarkry. Hy weet waarom sy hierdie besluit neem—in die wêreld waarin hulle leef, is oorlewing baie belangriker as om jou identiteit te behou. Tog voel dit vir hom asof sy daarmee die laaste bietjie van hul Afrikaner-erfenis prysgee, die laaste skakel wat hulle nog aan die verlede verbind. Johannes voel sy greep op hul gedeelde geskiedenis al hoe meer verswak, en dit laat hom met ‘n diep gevoel van verlies en isolasie.

Hy onthou weer sy oupa se stem, die woorde wat steeds in sy gedagtes bly: “As ons net geluister het, as ons net ‘n ander pad gekies het.” Maar nou, in die jaar 2056, is dit te laat. Die keuses wat nie gemaak is nie, het hul toekoms verseël. Johannes stap verder, sy hart swaar en sy toekoms donker en onseker. Hy weet dat hy die laaste draer is van ‘n identiteit wat eens sterk was, maar nou amper heeltemal verdwyn het, soos die vervalle geboue om hom.

As ons net geluister het, as ons net ‘n ander pad gekies het. As ons maar net bymekaar gestaan het, mekaar ondersteun het, sou ek dalk my Afrikaner-erfenis in my eie land kon uitleef,” dink Johannes met ‘n swaar hart en ‘n traan in sy oë. Die gedagte aan wat verlore gegaan het, aan die moontlikhede wat nooit gerealiseer het nie, vul hom met ‘n onmeetbare hartseer. Hy besef dat die kans om sy kultuur en erfenis in sy eie land voort te dra, vir altyd vervaag het. Die wêreld rondom hom het verander, en die tyd om op te tree het lankal verbygegaan, soos die mense wat eens met trots hulle erfenis gekoester het.

“As ons net geluister het, as ons net ‘n ander pad gekies het. As ons maar net bymekaar gestaan het, mekaar ondersteun het, sou ek dalk my Afrikaner-erfenis in my eie land kon uitleef. Hoekom het ons nie geluister nie?”

Hierdie vraag eggo voortdurend deur Johannes se gedagtes, soos ‘n rou wond wat nooit heeltemal gesond geword het nie. Dit is die hartseer van ‘n volk wat die tekens van verval gesien het, maar te laat gereageer het. Nou stap hy alleen, oorweldig deur die skaduwees van wat eens was, die geleenthede wat nooit aangegryp is nie, en die erfenis wat stadig maar seker verdwyn het.