Lesse vanuit Australië

Die afgelope paar dekades het Australië ‘n merkwaardige en komplekse pad van versoening met sy inheemse bevolking begin stap. Dit was nie altyd maklik nie, en die geskiedenis van die land is geteken deur diep ongelykhede, verwyderings en kulturele uitwissingspogings. Tog is daar ‘n toenemende erkenning van die onregte wat aan die Eerste Nasies van Australië gedoen is, en ‘n beweging na regstelling en erkenning.

Die erkenning van die historiese onreg wat inheemse Australiërs gely het, het in 1992 vir die eerste keer groot momentum gekry met die Mabo-beslissing, wat die konsep van terra nullius – die idee dat Australië “leë grond” was toe die Europeërs gearriveer het, verwerp het. Hierdie uitspraak het ‘n nuwe era van landherstel en erkenning aan die inheemse bevolking ingelui. Dit was ‘n stap in die rigting van die erkenning dat inheemse volke ‘n regmatige aanspraak op die land het, wat voorheen deur koloniale wetgewing en beleid geïgnoreer is.

In 2008 het die Australiese regering, onder leiding van die destydse eerste minister Kevin Rudd, ‘n historiese ‘verskoning’ aan die Stolen Generations uitgespreek. In die daaropvolgende jare is verskeie stappe geneem om inheemse regte nog verder te versterk. Dit sluit die instelling van inheemse beskermde gebiede, waar gemeenskappe beheer oor hul tradisionele grondgebiede herwin het, asook die stigting van adviesliggame soos die Nasionale Inheemse Stemmeparlement, wat ten doel het om die stemme van inheemse mense in die politieke proses te laat hoor.

Om werklike selfbeskikking te bereik, sal dit nodig wees dat die inheemse bevolking self die leiding neem in die besluitnemingsprosesse wat hul toekoms en welstand beïnvloed.

Grondherstel is een van die mees konkrete maniere waarop Australiërs begin het om die land aan die oorspronklike eienaars terug te gee. Baie tradisionele grondgebiede is nou onder inheemse bestuur, waar gemeenskappe die reg het om hul land volgens hul eie kulturele praktyke en kennis te beheer. Hierdie proses van herstel is egter nie sonder uitdagings nie.

Terwyl hierdie gebare van erkenning en grondherstel vir baie as ‘n stap in die regte rigting gesien word, is daar toenemende kritiek vanuit sekere sektore van die samelewing. Mense raak al hoe meer moeg vir die konstante “Welcome to Country”-seremonies wat by elke geleentheid soos byvoorbeeld sport byeenkomste, programme of tv, vlugte, skole en selfs hospitale in hul kele afgedwing word. Wat eens as ‘n simbool van respek beskou is, word nou deur sommige gesien as ‘n verpligte ritueel wat die res van die gemeenskap uitsluit en skuldig laat voel.

Selfs kinders word geteiken en gebreinspoel om te glo dat die land waar hulle en hul families al vir generasies woon, werk en bou, nie werklik aan hulle behoort nie, en dat hulle bloot besoekers in hul eie land is. Dit laat ‘n dringende vraag ontstaan: Waar gaan dit eindig? Hoewel dit belangrik is om die skuld en trauma van historiese ongeregtighede te erken, kan dit nie ‘n permanente las op elke burger bly nie. Daar is ‘n groeiende gevoel dat die versoeningsproses, wat oorspronklik bedoel was om eenheid te bring, nou ‘n punt bereik het waar dit meer verdeeldheid as samehorigheid saai.

Australië het onlangs ook ‘n nasionale debat begin oor die insluiting van inheemse volke in die Grondwet. Hierdie poging is daarop gemik om die kulturele en historiese status van die Eerste Nasies formeel te erken en hulle ‘n permanente stem in die parlement te gee, ongeag hul min getalle. Die 2023-referendum oor ‘n “Voice to Parliament” is een van die mees beduidende stappe in hierdie proses. Terwyl sommige hierdie stap as noodsaaklik vir ware versoening beskou, is daar ander wat meen dat die fokus op versoening nou handuit ruk en dat die balans verskuif het na ‘n vorm van omgekeerde diskriminasie.

‘n Lang Pad Vorentoe

Alhoewel daar vordering gemaak word, is die pad na volle versoening en herstel van inheemse regte in Australië nog lank. Die proses vereis nie net simboliese gebare nie, maar ook diepgaande strukturele veranderinge en ‘n opregte poging om die welstand van inheemse gemeenskappe te verbeter. Dit gaan oor meer as net die teruggee van grond; dit gaan oor die erkenning van kulturele erfenis, die herstel van outonomie en die bou van ‘n toekoms waar alle Australiërs werklik gelyk is.

Die vraag bly: Is Australië werklik bereid om hierdie pad te stap, of sal die erkenning en teruggee van grond aan inheemse volke net ‘n oppervlakkige poging bly om skuldgevoelens en historiese nalatigheid te versag? En hoe lank sal die res van die gemeenskap hierdie proses aanvaar voordat hulle begin vra: Wanneer hou die skuldbelydenis op en begin ons as ‘n nasie vorentoe beweeg?

Daar moet egter ook erken word dat die verantwoordelikheid nie net by die regering moet lê nie. Dit is noodsaaklik dat die inheemse gemeenskappe self ook hul pad vorentoe bepaal en aktief deelneem aan hierdie proses. Tans word baie besluite namens hulle deur die regering geneem, wat dikwels daartoe lei dat hulle ‘n passiewe rol inneem. Om werklike selfbeskikking te bereik, sal dit nodig wees dat die inheemse bevolking self die leiding neem in die besluitnemingsprosesse wat hul toekoms en welstand beïnvloed. Hulle moet nie net ontvangers van hulp en beleidsbesluite wees nie, maar aktiewe deelnemers wat hul eie rigting bepaal.