Die Derde Golf van SEB (BEE)

Die derde golf van Swart Ekonomiese Bemagtiging (SEB) in Suid-Afrika, wat sedert 2018 geïmplementeer word, stel nuwe en gevaarlike uitdagings vir die ekonomie en besighede. Anders as die vorige twee golwe, fokus hierdie fase op die direkte afdwinging van SEB in privaat transaksies en oor private bates, wat niks met die staat te doen het nie.

Die kern van hierdie golf lê in ‘n tweestap-benadering. Eerstens probeer die staat om sy beheer oor die ekonomie uit te brei deur vrye ekonomiese aktiwiteite onder regulatoriese beheer of lisensiëring te plaas. Daarna word hierdie goedkeuringsproses aan SEB-vereistes onderhewig gemaak. Dit beteken dat besighede wat voorheen nie aan SEB hoef te voldoen nie, nou verplig word om dit te doen om wettig te kan funksioneer.

Voorbeelde van Derde Golf SEB:

1. Mededingingswetwysiging van 2018: Die Mededingingskommissie kan nou “openbare belang”-voorwaardes aan transaksies opleg wat die ras van eienaars en werknemers insluit. Dit het ‘n standaardvoorwaarde vir transaksiegoedkeurings geword en het selfs gelei tot die afkeur van transaksies omdat swart aandeelhouers hul aandele aan blankes wou verkoop.
2. Agri BEE-Afdwingingsriglyne van 2019: Die Departement van Landbou het riglyne uitgereik om alle permitte en sertifisering so gou moontlik aan BEE te onderwerp, wat ‘n uitdaging vir boere en landboubesighede inhou.
3. BEE-voorwaardes in die eiendomsbedryf: Sedert April 2024 word Getrouheidsfondssertifikate weerhou van eiendomsagente, bestuursagente en ontwikkelaars wat nie aan BEE deelneem nie.

Hierdie patrone is ook sigbaar in ander sektore soos medies, lugvaart, telekommunikasie en finansiële dienste. Die impak van hierdie derde golf is verwoestend, want dit maak deelname aan die ekonomie al hoe moeiliker vir besighede wat nie aan SEB-vereistes voldoen nie.

Sakeliga se Reaksie en Strategie:

Sakeliga het ‘n strategie van maksimum haalbare nie-nakoming voorgestel, waar besighede, waar moontlik, moet poog om aan SEB te voldoen tensy dit onuitvoerbaar is. Hierdie benadering vereis deeglike regsadvies, aangesien sowel nakoming as nie-nakoming risiko’s inhou.

‘n Tweede pilaar van die strategie is om die SEB-uitbreidings op ‘n ongekende skaal in die hof uit te daag. Hoewel dit in sommige gevalle sal slaag en in ander nie, is dit belangrik om alle moontlikhede uit te put om tyd te koop en die SEB-uitbreidings teen te staan.

Derdens moet sakegemeenskappe sterk en invloedryk genoeg wees om ‘n beduidende “nee” teen SEB te kan uitspreek. Hulle moet betrokke wees by die politiek, maar ook verder kyk as verkiesings en staatshulp, en fokus op die bou van ‘n gesonde sake-omgewing.

Uitdagings en Geleenthede:

Die volgende tien jaar in Suid-Afrika gaan uitdagend wees, maar sukses is moontlik. Dit vereis ‘n ferm en klinkklare “nee” teen die derde golf van SEB, wat nie net die sakegemeenskap beskerm nie, maar ook help om ‘n florerende ekonomie te bou in ‘n samelewing wat steeds diverser en meer kompleks word.

Invloed op Afrikaanse besighede en gemeenskappe:

Die verskerping van SEB-regulasies het ‘n beduidende impak op Afrikaanse besighede en gemeenskappe. Dit bedreig die volhoubaarheid van ondernemings wat nie aan die nuwe vereistes kan voldoen nie, en kan die Afrikaanse kultuur verder marginaliseer. Hierdie besighede moet kreatiewe oplossings vind en sterk saamstaan om hul plek in die ekonomie te behou. Saam met regsaksies en ‘n verenigde stem kan Afrikaanse sakegemeenskappe hul invloed vergroot en ‘n balans tussen ekonomiese volhoubaarheid en kulturele erfenis verseker.

Die volledige artikel kan hier gelees word by Sakeliga.