Voortrekkermonument kry nie staatsgeld weens standpunt oor transformasie

Vierkleur Media

Die Voortrekkermonument (VTM) in Pretoria word algemeen erken as een van Suid-Afrika se belangrikste kulturele en historiese terreine, maar ontvang tans geen finansiële steun van die departement van sport, kuns en kultuur nie – hoofsaaklik omdat dit nie aan die staat se transformasievereistes voldoen nie.

Volgens Stacey-Lee Khojane, woordvoerder vir minister Gayton McKenzie, is die monument wel vry om befondsing aan te vra, maar enige steun sal afhang van fondsbeskikbaarheid, en selfs dan is daar geen waarborg dat dit goedgekeur sal word nie. Sy het beklemtoon dat die VTM as ‘n nasionale erfenisplek erken word, maar weens sy private en onafhanklike bestuursmodel buite die formele subsidieprogram van die staat val.

Hierdie onafhanklikheid spruit uit die monument se besluit ná 1994 om nie deur die staat genasionaliseer te word nie. In plaas daarvan is dit in die hande van die stigtersorganisasie gelaat wat beheer wou behou oor hoe die terrein bestuur, verteenwoordig en bewaar word.

’n Kritieke faktor wat tot die huidige situasie bygedra het, is dat die Erfenisstigting, wat die monument bestuur, vroeër geweier het om sekere samewerkingsooreenkomste met die departement te onderteken. Hierdie ooreenkomste sou vereis het dat die VTM hom belyn met beleidsrigtings wat fokus op transformasie en inklusiwiteit soos deur die post-1994-regering gestel.

Volgens Khojane sou die implementering van sodanige beleidsrigtings moontlik ook behels het dat die staat gedeeltelike beheer oor die terrein verkry – iets wat die bestuur van die VTM nie bereid was om toe te laat nie. Daar is ook van die bestuur verwag om deel te neem aan ’n wyer erfenisnarratief wat alle bevolkingsgroepe insluit, eerder as om net op Afrikanergeskiedenis te fokus.

Vandag funksioneer die monument grotendeels deur privaat skenkings, toegangsgeld en fondsinsamelingspogings. Die bestuur het in die verlede uitgespreek dat hulle trots is op hul selfonderhoudendheid, maar het ook kritiek uitgespreek teen die departement omdat nie alle erfenisterreine gelyk behandel word nie.

Dawid Brand, bedryfshoof van die monument, sê egter dat die departement, ongeag die VTM se bestuursmodel, ’n grondwetlike en morele plig het om alle Suid-Afrikaners se erfenis te bewaar. Die monument het, soos ander terreine, graad-een-erfenisstatus, en Brand meen ’n oop gesprek tussen die monument se direksie en minister McKenzie se kantoor is dringend nodig – nie net vir die beskerming van die terrein nie, maar ook vir die bevordering van toerisme en die ekonomiese waarde wat dit inhou.

’n Amptelike uitnodiging aan die minister is op 24 Maart gestuur. Tot op hede is geen terugvoer ontvang nie.

Hoewel die VTM tans geen subsidies ontvang nie, sê Khojane dat die departement in die verlede die nasionale tesourie genader het om bykomende befondsing vir erfenisterreine soos die VTM te bekom, maar dat geen sodanige fondse toegewys is nie.

Sy het afgesluit deur te bevestig dat die departement steeds die belang van die VTM erken, maar dat die huidige opset daarvan buiten die raamwerk van staatsbefondsing funksioneer – en dat gesprek en samewerking steeds moontlik is indien versoeke ingestel word.

Bronverwysing:
Inligting in hierdie artikel is geput uit Maroela Media se berig oor die Voortrekkermonument, soos gepubliseer op 8 April 2025 deur Mariska Nanni. Hierdie weergawe is in eie woorde herskryf vir die doel van analise, konteks en breër verspreiding en om plagiaat te vermy.