FW de Klerk – die Afrikaner Judas

FW de Klerk, as ‘n prominente figuur in die geskiedenis van Suid-Afrika, het ‘n gedenkwaardige rol gespeel in die oorgang van ‘n apartheidsregering na ‘n demokratiese samelewing. Terwyl sommige hom sien as ‘n sleutelfiguur in die totstandkoming van ‘n nuwe Suid-Afrika, is daar ander wat hom sien as ‘n omstrede figuur en selfs as ‘n vermeende verraaier van die Afrikaner-Boere volk.

Die Konvensie vir ‘n Demokratiese Suid-Afrika (KODESA) was ‘n baie belangrike periode in die geskiedenis van Suid-Afrika waarin die oorgang van ‘n apartheidsregering na ‘n demokratiese bestel onderhandel is. Tydens hierdie onderhandelings het die African National Congress (ANC) ‘n oorwinning behaal oor die Nasionale Party (NP) op ‘n manier wat sommige mense as verrassend mag beskou het.

Een van die faktore wat ‘n rol gespeel het, was die internasionale druk op die NP-regering om die apartheidsbeleid te beëindig. Sanksies teen Suid-Afrika het toegeneem, en daar was ‘n groeiende internasionale konsensus dat ‘n demokratiese oorgang noodsaaklik was. Hierdie druk het die NP gedwing om onderhandelinge te aanvaar en tot ‘n vergelyk te kom.

Die ANC het ook baie bekwame en ervare onderhandelaars gehad, insluitend Nelson Mandela, Cyril Ramaphosa, en ander leiers wat sterk leierskap getoon het tydens KODESA. Hulle het vaardig onderhandelings gevoer en konsekwent hulle standpunte voor die wêreldgemeenskap en die Suid-Afrikaanse bevolking gekommunikeer, en so die ANC se posisie versterk en `n breë ondersteuning vir ‘n demokratiese Suid-Afrika gemobiliseer.

Die einde van die koue oorlog het ook ‘n rol gespeel, aangesien die internasionale konteks verander het en die NP nie meer die ideologiese en politieke ondersteuning ontvang het nie. Die einde van die koue oorlog het die internasionale gemeenskap gestimuleer om ‘n demokratiese oorgang in Suid-Afrika te ondersteun.

Terug by de Klerk, een van die kritiekpunte teen De Klerk is sy besluit om in die post-apartheidstelsel ons blankes sonder verteenwoordiging en in die hande van die oormag te laat. Ja, vir sommiges was hierdie stap noodsaaklik en ‘n stap in die regte rigting vir ‘n meer inklusiewe samelewing, maar vir ander was dit egter ‘n verraad teenoor die Afrikaner-Boere volk se erfenis en tradisies.

Daar is kritiek dat hy nie genoeg gedoen het om die Afrikaner-gemeenskap se toekoms belange te verseker nie, en dat hy te maklik toegegee het aan te veel van die eise van die ANC se anti-apartheidsbeweging. Hierdie kritiek fokus dikwels op die argument dat De Klerk, deur sy deelname aan die onderhandelings, die Afrikaner-Boere volk in ‘n ondergeskikte posisie geplaas het en dat sy span heeltemal onbevoeg en meestal kortsigtig was in hul benadering.

Hoekom was ons tradisionele Republieke van Transvaal en Vrystaat nooit onderhandel nie? Hoekom het hulle nooit van die regses gehoor gegee nie? Hoekom moes groepe dreig met oorlog om gehoor te word? Het de Klerk geld by internasionale lande ontvang om sekere eise te aanvaar? Wat was sy betrokkenheid by projekte soos byvoorbeeld “Project Hammer“¹, en “Operation Vula“², en hoe het dit onderhandelinge beïnvloed?

Ons sal al die bogenoemde in die toekoms bespreek maar vir nou, in die lig van hierdie kontroversiële elemente blyk dit duidelik dat De Klerk ‘n komplekse figuur is met ‘n erfenis wat van verskeie oogpunte beskou kan word. Of hy as ‘n verraaier of ‘n sleutelspeler in Suid-Afrika se oorgang na demokrasie beskou moet word, bly hy ‘n onderwerp van heftige debat en subjektiewe oordeel.

Laat weet ons wat julle dink hieronder?

1. Daar word bespiegel dat de Klerk by Project Hammer betrokke was. ↩︎
2. Operation Vula was ‘n geheime ANC-operasie tydens die laat 1980’s, en daar is bewerings dat De Klerk se regering betrokke was by die monitering van hierdie operasie sonder om die ander regerings amptenare in kennis te stel. Hierdie betrokkenheid het bygedra tot die toenemende spanning tydens die oorgang na ‘n demokratiese Suid-Afrika. ↩︎